مقدمه
کمتر چیزی برای والدین به‌اندازه اجتناب کودک از تکالیف مدرسه خسته‌کننده است.
بچه ناگهان اتاقش را مرتب می‌کند، از گرسنگی شکایت می‌کند یا برای انجام یک تمرین ساده گریه می‌کند.
این رفتار بیشتر از آن‌که نشانه تنبلی باشد، روشی برای مقابله با اضطراب، سردرگمی، یا ترس از شکست است.
چرا کودک از انجام تکالیف فرار می‌کند؟
- ترس از اشتباه یا کامل نبودن
کمال‌گرایی می‌تواند باعث تعویق و اجتناب شود. - ضعف در مهارت یا اعتماد‌به‌نفس
ممکن است کودک دچار اختلال یادگیری یا ضعف موضوعی باشد و از اشتباه ترس داشته باشد. - عدم مهارت‌های اجرایی (برنامه‌ریزی، تمرکز)
بعضی بچه‌ها نمی‌دانند از کجا شروع کنند یا چگونه کار را تقسیم‌بندی کنند. - کم‌انگیزگی یا عدم ارتباط با موضوع
وقتی درس‌ها خسته‌کننده یا بی‌ربط به نظر برسند، تمایلی به انجام آن نیست. - مشکلات روانی یا هیجانی
اضطراب یا افسردگی ممکن است خود را به شکل اجتناب از کار نشان دهد.
کارهایی که نباید انجام دهید:
- نق‌زدن یا نظارت مداوم
فشار زیاد نتیجه معکوس دارد. - تنبیه بدون درک دلیل
ممکن است اطاعت ظاهری ایجاد کند، اما اعتماد را از بین می‌برد. - انجام دادن کار به‌جای کودک
یادگیری واقعی رخ نمی‌دهد و حس ناتوانی تقویت می‌شود.
چه بگوییم و چه کنیم؟
- روایت را تغییر دهید: از «تنبل» به «گیر کرده»
- «انگار این تمرین خیلی سنگینه. بیا بخش‌بندیش کنیم.»
- «تو تنبل نیستی، فقط شروع برات سخته.»
- روال قابل پیش‌بینی ایجاد کنید
- زمان مشخص برای تکلیف
- فضای ثابت، مرتب و بدون حواس‌پرتی
- لیست تصویری یا چک‌لیست
- استفاده از روش «وقتی-سپس»
- «وقتی مشقت تموم شد، بعد می‌ریم بیرون.»
- «وقتی ریاضیت تموم شد، می‌تونی تبلت بگیری.»
- تقسیم کار به قطعات کوچک
- ۵ مسئله در یک نوبت
- تکنیک پومودورو (۲۰ دقیقه کار، ۵ دقیقه استراحت)
- جشن گرفتن موفقیت‌های کوچک
- آموزش تنظیم هیجان
- تنفس عمیق
- «می‌دونم سخته، بیا با هم یه نفس بکشیم.»
- «فکر می‌کنی چی باعث سخت شدنش شده؟»
ترویج ذهنیت رشد (Growth Mindset)
- «اشتباه کردن یعنی داری یاد می‌گیری.»
- «الان چه قسمتی رو می‌تونی انجام بدی؟»
تقویت مالکیت و استقلال
- «با کدوم تمرین شروع کنیم؟ ریاضی یا دیکته؟»
- «برای پروژه علوم، چه برنامه‌ای داری؟»
- «چه چیزی انجام مشق رو برات راحت‌تر می‌کنه؟»
همکاری با معلم
- آیا کودک در کلاس هم چنین رفتاری دارد؟
- آیا تکلیف‌ها متناسب با سن او هستند؟
- آیا می‌توان حجم یا روش را تغییر داد؟
تشویق به‌جای تعریف مبهم
به‌جای «چقدر باهوشی»، بگویید:
- «دیدم با دقت خوندی تا اشتباهت رو پیدا کنی.»
- «آفرین که تسلیم نشدی!»
چه زمانی باید به مشاور مراجعه کرد؟
- گریه یا عصبانیت شدید هنگام مشق
- اضطراب یا افسردگی
- عقب‌ماندگی تحصیلی
- مشکلات تمرکز یا حافظه
نتیجه‌گیری
اجتناب از تکلیف نشانه تنبلی نیست، بلکه نشانه نیازی عمیق‌تر است.
با همدلی، ساختار و کنجکاوی می‌توان کودک را از «فرار» به «پیشرفت» هدایت کرد.
