دوره سنی هفت تا دوازده سالگی برای دختران دورانی پر از تغییرات عمده در رشد شناختی و عاطفی است. در این بازه زمانی، استفاده از رویکردهای آموزشی مناسب میتواند تأثیرات مهمی بر مسیر یادگیری و رشد شخصیتی آنها داشته باشد. یکی از رویکردهایی که در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفته، آموزش مبتنی بر بازی است. آموزش مبتنی بر بازی که زمانی بیشتر در مقاطع پیشدبستان و دبستان ابتدایی کاربرد داشت، اکنون در دوره مدرسهای هفت تا دوازده سال نیز به کار گرفته میشود. این تغییر نگرش ناشی از پژوهشهایی در حوزه روانشناسی رشد، علوم اعصاب و تعلیم و تربیت است که نقش بازی در تقویت خلاقیت، تفکر انتقادی و مهارتهای اجتماعی را نشان میدهد.
آموزش مبتنی بر بازی مفهوم گستردهای را شامل میشود که از بازی آزاد تا بازیهای ساختاریافته و هدایتشده را در بر میگیرد. بازی آزاد به دانشآموزان امکان میدهد براساس کنجکاویها و علاقههای خود با مواد و سناریوها تعامل داشته باشند. بازیهای ساختاریافته اما توسط مربیان طراحی میشوند تا به اهداف آموزشی مشخصی مانند حل مسئله، همکاری و تثبیت مفاهیم دست یابند.
برای دختران هفت تا دوازده سال، سناریوهای بازی ساختاریافته ممکن است شامل ساخت مدلهای مهندسی، ایفای نقش در رویدادهای تاریخی یا شرکت در شبیهسازیهای تعاملی دیجیتال باشد. این فعالیتها با استانداردهای آموزشی منطقهای و ملی همسو شده و در عین حال فرصتهای کاوش خودمحور را فراهم میکنند.
بخش ۱: پایههای نظری آموزش مبتنی بر بازی
نظریههای متعددی از ادغام بازی در آموزش ابتدایی حمایت میکنند. نظریه ساختگرایی ژان پیاژه بر این اصل استوار است که کودکان از طریق تعامل با محیط خود دانش را میسازند. نظریه اجتماعی-فرهنگی لِو ویگوتسکی مفهوم “منطقه رشد نزدیک” را مطرح میکند که فعالیتهای هدایتشده در این منطقه میتواند یادگیری را تسریع کند. برای دختران هفت تا دوازده سال، سناریوهای بازی پیچیده—مانند آزمایشهای علمی گروهی یا بازسازی داستانهای تاریخی—بهعنوان مکانیسمهای تقویتی کار میکنند که درگیری شناختی را افزایش میدهند. وقتی دانشآموزان زن با هم در حل معماها یا بازسازی رویدادهای مهم مشارکت میکنند، مهارتهای تجزیه و تحلیل انتقادی را پرورش میدهند و در عین حال پیوندهای اجتماعی را تقویت میکنند.
پژوهشهای علوم اعصاب نیز نشان دادهاند که بازی باعث آزادسازی دوپامین و اندورفین در مغز میشود و این مواد نقش مهمی در افزایش انگیزه و حفظ اطلاعات ایفاء میکنند. برای دختران در این دوره رشد، تقویت مثبت از طریق دستاوردهای بازی میتواند مسیرهای عصبی مرتبط با عملکرد اجرایی، حافظه و مهارتهای زبانی را تقویت کند.
بخش ۲: کاربردهای عملی در کلاسهای درس جهانی
در فنلاند که به دلیل سیستم آموزشی قوی خود شناخته شده است، کلاسهای ابتدایی “گوشههای یادگیری” را شامل میشوند که با ابزارهای فیزیکی مختلف مانند آجرهای ساختنی و کیتهای علمی مجهزند. برای دختران هفت تا دوازده سال، این گوشهها به فضاهای اختصاصی برای کاوش عملی تبدیل میشوند. دانشآموزان در گروههای کوچک گرد هم میآیند، از ایستگاهها گردش میکنند و در چالشهای باز مانند ساخت پلهای قابلاستفاده از مواد س